Hücre ve Organeller

Gönderen tarih:


Hücre nedir? 
Doğada yaşayan canlıların tamamı hücrelerden oluşmuştur. Hücre bir canlının yapısal ve işlevlsel özellikler gösteren en küçük birimidir. Ancak mikroskop yardımı ile görülebilir. Hücrenin yapısında hem organik ( proteinler, karbonhidratlar,yağlar, nükleik asitler, enzimler, hormonlar en küçük yapı taşıdır.


Hücrenin Yapısı

Hücre zarı

Hücre zarı canlıdır. Seciçi geçirgendir ve esnek yapıdadır. Hücreye şekil verir, hücreyi bir bütün hâlinde tutar, dış ortamdan ayırır ve dış etkilerden korur. Hücre ile bulunduğu ortam arasında madde alışverişini sağlar. Hücre zarının yapısında protein, yağ ve karbonhidrat bulunur. Ozmotik dengenin düzenlenmesini sağlar. Salgı ve enzimleri taşır. Uyarı iletimi yapar ve hücrelerin birbirlerini tanımalarını sağlar.

Sitoplazma

Stoplazma, hücre zarı ile çekirdek arasını dolduran saydam ve yarı akışkan maddedir. İnorganik maddeler (çeşitli iyonlar metal tuzları, asit ve bazlar), organik maddeler, (protein, yağ, karbonhidrat, nükleik asitler, hormonlar) ve %60-95 oranında sudan oluşur. Beslenme, solunum ve boşaltım gibi yaşamsal olaylar sitoplazma içinde bulunan organellerde gerçekleşir. Ribozom, endoplazmik retikulum, golgi cisimciği, mitokondri, lizozom, sentriyoller, koful ve kloroplast sitoplazmada bulunan bazı organellerdir.

Çekirdek

Çekirdek, hücrenin kalıtım ve yönetim merkezidir. Tanecikli ve lifli bir yapıdadır. Hücredeki bölünme olaylarını da kontrol eder. Çekirdek zarı, nükleoplazma, kromozom ve çekirdekçikten oluşur. Canlıların tüm genetik bilgileri hücre çekirdeğindeki gen adı verilen DNA parçalarında saklıdır. DNA, tüm organizmalar ve bazı virüslerin canlılık işlevleri ve biyolojik gelişmeleri için gerekli olan genetik kodları taşıyan bir nükleik asittir. Çekirdekçikte ribozomal RNA sentezlenir.

Hücrenin Organelleri




Ribozom

Hücrede protein üretiminde görevlidir. Hücre içindeki en küçük organeldir ve sitoplazmada serbest hâlde bulunur.

Endoplazmik Retikulum (ER)

Sitoplazmada besin dolaşımı ile madde iletiminin yanı sıra yağ ve hormon sentezini de sağlayan, hücre zarı ve çekirdek zarı arasına yayılmış bir karışık kanallar sistemidir. Üzerinde ribozom bulunmayanları “taneciksiz (granülsüz) ER”dir ve yağ sentezi yapar. Granüllü ER üzerinde ise küçük tanecikli ribozomlar bulunur ve protein sentezlenir.

Golgi Cisimciği

Hücredeki salgı maddelerinin oluşumundan ve kesecikler hâlinde paketlenmesinden sorumludur. Genellikle çekirdeğe yakındır.

Mitokondri

Hücredeki besin ve oksijeni kullanarak enerji üretir. Oksijenli solunum ve ATP sentezinden sorumludur. Kendilerine ait ribozom, DNA ve RNA’ları vardır. Bölünüp çoğalabilirler. Özellikle kas ve sinir hücreleri gibi enerji ihtiyacı fazla olan hücrelerde çok sayıda mitokondri bulunur. Mitokondriler kloroplastlar gibi çift zara sahip organellerdir. Hücre solunumunun sitrik asit devri (Krebs döngüsü) burada gerçekleşir. Organik moleküllerden kimyasal bağların kopmasıyla açığa çıkan enerji ATP şekline çevrilir.

Lizozom

Hayvan hücresinde hücre içi sindirimden sorumludur. Hücredeki büyük yapılı besinleri hücrenin kullanabileceği küçük parçalara ayırır.

Peroksizom

Bitki (tohum ve yaprak) ve hayvan (karaciğer, kalp, kas ve böbrek) hücrelerinde biriken zehirli maddeleri parçalayarak yok eden katalaz enzimlerini yapısında taşır.

Sentriyoller

Hayvan hücrelerindeki sentrozomların içinde çiftler hâlinde bulunur ve hücre bölünmesinde görevlidir. Hücre bölünmesi sırasında çoğalıp birer çift hâlinde hücrenin her iki kutbuna giderek aster denen ipliklerin oluşumunu ve asterler yardımıyla kromozomların sentromerlerinden yakalanıp kutuplara çekilmesini sağlarlar.

Koful (Vakuol)

Fazla besinleri ve atık maddeleri depolar.

Kloroplast

Bitki hücrelerinde bulunur ve bitkilere yeşil rengini verir. Kloroplastlar güneş ışığı yardımıyla besin ve oksijen üretilmesinde, yani fotosentezde görevlidir.

Hücre Duvarı

Hücre zarının dışında bulunan ve hücreyi koruyan cansız katmandır. Madde alışverişi üzerindeki por adı verilen delikler ile meydana gelir. Bitki, bakteri ve mantar hücrelerinde bulunur.





Hücre Çeşitleri


Prokaryot (Prokaryotik) Hücreler




Çekirdek zarı ile çevrili bir çekirdekleri yoktur. Sitoplazmalarında mitokondri gibi zarlı organelleri yoktur. Zar taşımayan ribozomları vardır. Kalıtım maddesi olan DNA sitoplazma içerisinde dağılmış durumdadır. Hayati faaliyetleri sitoplazma ve hücre zarında gerçekleşir. Bakteriler, arkeler ve mavi-yeşil algler prokaryotik hücreli canlılardır.

Ökaryot (Ökaryotik) Hücreler


Gerçek çekirdeğe sahip organizmalardır. Kalıtsal materyal, hücre içerisinde belirli bir zarla çevrilmiş olan çekirdeğin içinde bulunur. Kromozomlar DNA’dan ve proteinden oluşur ve mitozla bölünür. Sitoplazmalarında karmaşık ve zarlı çok çeşitli organelleri bulunur. İnsanlar, hayvanlar, bitkiler, mantarlar ve protistler ökaryotik hücreli canlılardır. Öglenelar tek hücreli ama ökoryatik hücreye sahip canlılardır.
Bitki ve Hayvan Hücreleri Arasındaki Benzerlik ve Farklılıklark

Hücre zarı, endoplazmik retikulum, ribozom, mitokondri, golgi cisimciği ve çekirdek hem bitki hücrelerinde hem de hayvan hücrelerinde ortak olan yapılardır. Ancak bunların yanı sıra sadece bitki hücrelerinde ve sadece hayvan hücrelerinde bulunan yapı ve organeller de vardır. Örneğin, hücre duvarı ve kloroplast sadece bitki hücresinde bulunurken sentriyoller ve lizozomlar sadece hayvan hücresinde bulunur. Ayrıca bitki ve hayvan hücresi şekil olarak da farklılık gösterir. Bitki hücresi köşeli iken hayvan hücresi yuvarlaktır. Hayvan hücresindeki kofullar küçüktür ve sayıları fazladır, bitki hücresindeki kofullar ise büyüktür ve sayıları azdır.



Hayvan ve bitki hücresindeki bezrelikler aynısı ama daha küçük yada büyük boyuta farkılıklar mesela bitki hücresindeki fotosentez yapan kloroplast tek bitki hücresinde var.

Günümüzde Kullanılan Hücre Teorisi:Bütün canlılar bir veya daha fazla sayıdaki hücreden oluşur.
Hücre, canlının en küçük görev ve yapı birimidir.
Tüm hücreler, kendisinden önceki var olan hücrelerin bölünmesiyle oluşur.
Hücrede, canlıya ait kalıtsal bilgileri taşıyan yapılar bulunur. Bu kalıtsal bilgiler, hücre bölünmesiyle bir hücreden diğerine aktarılır.

Önemli📌
Kelebek, kedi, kuş gibi hayvanlar ve papatya, gül, çınar ağacı gibi bitkiler çok hücrelidir.
Amip, öğlena, peremesyon ve bakteti gibi canlılar tek hücrelidir.

Not 🗒
Tek hücreli canlılar olan Bakteri de çekirdek yoktur. Bakterileri katılım materyalleri sitoplazmada dağınlık halde bulunur.

Konu tekrarı
Hücrenin en küçük yapı hücrenin üç temel kısımlarını "hücre zarı, sitoplazma sıvısı, çekirdek" olduğunu sitoplazma içinde organelleri olmadı ve görevlerini öğrendin.
Kısaca
Hücre çeperi sentrozo, lizozom
Bitki hücresinde hayvan hücresi
Golgi Aygıtı
Ribozom.                      } 
E. R.                               } Bitki ve hayvan hücresinde ortak bulunanlardır.
Mitokondri.                 } 
Koful

Hücreden organizmaya

Canlıların yapısı, küçük hücrelerden başlayarak daha büyük ve karmaşık sistemlere kadar uzanan bir organizasyonla oluşur. Bu yapıyı anlamak, canlıların nasıl işlediğini kavramamıza yardımcı olur. Hücreler, dokuları; dokular, organları; organlar ise sistemleri oluşturur. Sonunda, bu sistemler birlikte çalışarak canlı organizmayı meydana getirir. Bu yazıda, hücreden organizmaya kadar canlıların yapısal birimlerini ve işleyişini inceleyeceğiz.

Hücre ; canlıların en küçük yapı taşıdır.

Doku; Aynı işlevi yapan hücreleri bir araya getirmeyi saglar.

Organ; Farklı dokuların birleşmesiyle organlar oluşur.

Sistem; organların sindiri,dolaşımını yapar.

Organızma; Tüm sistemlerin bir araya gelerek oluşturduğu canlı varlıktır.

Bunlar için böyle örnek vetilebilir;
Hücre  >> Seyrantepe Mahallesi
Doku  >>  Tuşba ilçesi
Organ  >>  Van ili
Sistem  >> Doğu Anadolu Bölgesi
Organızma  >>  Türkiye

Tabiki siz fikriniz farklı olabilir,fikrini yoruma yaz.

Sorular

1) Hücre nedir?

A) Bitkilerin yapraklarıdır
B) Canlıların en küçük yapı birimidir
C) Kemiklerin dış kısmıdır
D) Kanın içindeki maddelerdir

2) Aşağıdakilerden hangisi hücrede bulunan bir organeldir?

A) Akciğer
B) Kalp
C) Çekirdek
D) Kas

3) Hücrenin enerji üretiminden sorumlu organeli hangisidir?

A) Ribozom
B) Mitokondri
C) Çekirdek
D) Kloroplast

4) Bitki hücresinde bulunan ama hayvan hücresinde bulunmayan organel hangisidir?

A) Çekirdek
B) Mitokondri
C) Kloroplast
D) Hücre zarı

5) Aşağıdaki hücre yapılarından hangisi hücreyi dış etkilerden korur ve şekil verir?
Location: Türkiye

Yorumlar

Yorum Gönder